Met enige trots wordt regelmatig de opmerking gemaakt dat Nunspeet een echt Kunstenaarsdorp is. Ook niet zo verwonderlijk met de aanwezigheid van één van de drie Nederlandse Academies voor Beeldende Kunsten en natuurlijk het Noord-Veluws Museum met een collectie schilderijen en tekeningen van kunstenaars/schilders die tussen 1890 en 1950 werkzaam waren op de noordelijke Veluwe. Maar de betiteling heeft vooral te maken met de vele kunstenaars/schilders die in de loop der tijd in of in de omgeving van Nunspeet hebben gewerkt. Veel straten in het dorp zijn naar hen genoemd. De komende weken zullen we in de geschiedenis duiken.
In de vijftiende aflevering: Johan Hendrik Weggelaar (1908-2004)
Johan Hendrik Weggelaar is één van de vele kunstenaars die beschreven zijn in het boek van K.Roodenburg ‘Kunstenaars op de Noordwest Veluwe’. In deze rubriek zijn we aanbeland bij de kunstenaars van de twintigste eeuw. Hier hebben we het dus over een vrij jonge geschiedenis en over een kunstenaar die ongetwijfeld nog door inwoners van Elspeet of Nunspeet gekend is. Maar toch ook weer over voorbije tijden, gezien de inspanning van enkele Elspeetse inwoners het werk van Weggelaar weer te laten herleven in het dorp. En zo zijn, op initiatief van de heren Beek en Vlijm twee gerestaureerde houtsculpturen van Henk Weggelaar teruggeplaatst in Elspeet, het dorp waar hij jarenlang woonde en werkte.
Johan Hendrik Weggelaar wordt op 2 september 1908 geboren (ook wordt de datum 9 februari genoemd) in de Jordaan in Amsterdam, waar vader Weggelaar tafelmaker is. Reeds als klein kind snijdt Henk tussen de houtkrullen van de timmermanswerkplaats zijn eerste poppetjes van hout. Niet verwonderlijk dat Henk Weggelaar het timmermansvak in gaat.
Maar de Weggelaars waren ondernemende mensen en dat gold ook voor Henk. Hij gaat lessen volgen aan de Industrieschool in Amsterdam en behaalt het MTS-diploma bouwkunde. Hij wordt bouwkundig tekenaar en later opzichter. Tussen de studies en het werk door neemt hij schilder- en tekenlessen bij A.Hemelman en A.P.Hahn jr, in Amsterdam.
Cornelis
Begin jaren ‘40 trouwt Henk Weggelaar met Johanna Wilhelmina Herkhof. Ze vestigen zich in Blaricum en later in Zeist. In 1944 wordt zoon Cornelis geboren (inmiddels een bekend psycholoog en schrijver van wetenschappelijke boeken over ‘woordblindheid’).
Maar het opzichterschap in de bouw bevalt Henk Weggelaar niet. Na de oorlog is er weinig materiaal voor de bouw, dat geeft nogal wat ergernissen. Henk Weggelaar verlangt ernaar ,vrij kunstenaar’ te zijn….
Elspeet
Op 4 juni 1947 verlaat het gezin Zeist en vestigt zich in Elspeet aan de Maatweg 6. Van hieruit ontplooit Weggelaar een veelheid aan artistieke activiteiten. Hij geeft eigenlijk als hobby lessen in handenarbeid, maar als hem gevraagd wordt naar zijn bevoegdheid kan hij geen papieren tonen. Om van het ,gezeur’ af te zijn volgt hij de opleiding voor de akte M.O.-handenarbeid. Omdat hij nu volledig bevoegd is voor dit vak, wordt hij onder andere aangezocht als Rijksgecommiteerde bij Kweekschoolexamens.
Veelzijdig
Johan Hendrik Weggelaar groeit in Elspeet uit tot een veelzijdig ,ambachtsman’: hij is beeldhouwer, pottenbakker, gitaarbouwer, lesgever en ‘lesnemer’. ‘s Zomers is zijn boerderij een kampeerboerderij. Daar hebben de Weggelaars in de zomermaanden een complete dagtaak aan. Hij demonstreert voor de jeugd de draaischijf en andere creatieve vaardigheden. Wie treurt en dan nog om dat er geen dure Weggelaars in de kunsthandel te koop zijn? Niemand, hijzelf ook niet, want hij heeft de diepe bevrediging dat hij de opgroeiende mens iets van ,creatief geluk’ kan meegeven.
In de wintermaanden geeft Weggelaar cursussen aan militairen in de militaire tehuizen tussen Elspeet en Nunspeet en geeft hij lessen aan verenigingen en amateurs.
Hij werkt wel samen met de schilder Frans Huysmans uit Nunspeet en is ook enige tijd lid geweest van het Nunspeets Kunstenaars Genootschap. Collega’s willen wel reclame voor hem maken door zijn werk in hun exposities op te nemen, maar Weggelaar voelt er niet veel voor, alles wat hij maakt gaat toch weg..
Wild zwijn
Hoewel Johan Hendrik Weggelaar een veelzijdig kunstenaar is, wordt hij landelijk niet echt bekend. Zijn werk wordt wel gewaardeerd door de bekende Nunspeetse schilder Jaap Hiddink.
Als Hiddink wethouder is van de gemeente Ermelo, waaronder toen Nunspeet, Elspeet, Hulshorst en Vierhouten ressorteerden, en culturele zaken onder zijn hoede heeft, stelt hij het college van B&W voor in Nunspeet een passend kunstwerk te plaatsen, dat vervaardigd moet worden door een kunstenaar die inwoner van de gemeente is. En zo stelt Hiddink omstreeks 1967 voor de opdracht te verstrekken aan de weinig bekende kunstschilder, beeldhouwer en pottenbakker Johan Hendrik Weggelaar.
Hoewel Weggelaar niet op zoek is naar naamsbekendheid aanvaardt hij natuurlijk de opdracht. Hij maakt een miniatuurontwerp van een ruigharig wild zwijn. Het wordt daarna op ware grootte in beton uitgevoerd en wordt op het dan nog lege Stationsplein in Nunspeet geplaatst. En nog altijd worden de bezoekers van Nunspeet bij het station begroet door dit robuuste ruigharige zwijn van beton, alom bekend geworden als ,de Nunspeetse Keiler”.
Recensie
Tien jaar na plaatsing schrijft de kunsthistoricus Bas Roodnat in het NRC-Handelsblad een prachtige recensie over Weggelaars kunstwerk: ,,Op de hoek van de parkeerplaats in het Gelderse Nunspeet staat een wild zwijn. Het beest is ongeveer levensgroot en van beton, inderdaad een materiaal dat met zijn bonkige robuustheid bij deze ruigharige bulldozers behoort. Het Nunspeetse zwijn is nog iets gedrongener en zwaarder gebouwd dan de levende exemplaren. Het lijkt daardoor meer op een wild zwijn dan een echt wild zwijn kan doen”.
Wethouder Hiddink heeft later een nieuwe opdracht voor Weggelaar. Of hij (na de splitsing in 1972)
nu ook iets voor Ermelo kon maken. Het werd een uit volle borst zingend meisje, zittend op een steen.
Eerbetoon
Veel is er niet bewaard gebleven van het werk van Johan Hendrik Weggelaar. Het initiatief van de beide Elspeetse inwoners om twee houtsculpturen van deze kunstenaar weer een plek te geven in het dorp waar Weggelaar zoveel jaren heeft gewoond en gewerkt is dan ook een juist eerbetoon aan deze kunstenaar van de Veluwe.
Maar het wild zwijn zal nog lang de herinnering aan Johan Hendrik Weggelaar in ere houden.
Op zijn negentigste zegt Weggelaar: ,,Ja ik leef eigenlijk of in het eeuwige leven heb…. Als ik afscheid neem, zie ik op de keukentafel een koektrommeltje van Smits’ banketbakkerij uit Nunspeet met op het deksel een afbeelding van het ,ruigharig wild zwijn’ van Henk Weggelaar. Misschien zal het trommeltje ooit op een rommelmarkt terechtkomen; zo zal dan het wild zwijn van Weggelaar ronddolen”.
In 2004 overlijdt Johan Hendrik Weggelaar op 96-jarige leeftijd.
AG
