Kunstenaarsdorp: Jan van Vuuren

Met enige trots wordt regelmatig de opmerking gemaakt dat Nunspeet een echt Kunstenaarsdorp is. Ook niet zo verwonderlijk met de aanwezigheid van één van de drie Nederlandse Academies voor Beeldende Kunsten en natuurlijk het Noord-Veluws Museum met een collectie schilderijen en tekeningen van kunstenaars/schilders die tussen 1890 en 1950 werkzaam waren op de noordelijke Veluwe. Maar de betiteling heeft vooral te maken met de vele kunstenaars/schilders die in de loop der tijd in of in de omgeving van Nunspeet hebben gewerkt. Veel straten in het dorp zijn naar hen genoemd. De komende weken zullen we in de geschiedenis duiken. 

In de achtste aflevering: Jan van Vuuren (1871-1941)

Waar veel kunstschilders de Veluwe voor wat kortere tijd hebben bezocht om  te werken, is Jan van Vuuren de schilder die bijna veertig jaar heeft doorgebracht op de droge zandgronden van de Veluwe en met name in Nunspeet en omgeving. Een heel andere omgeving dan zijn geboortestreek.

Hij werd geboren op 26 januari 1871 in Molenaarsgraaf in de Alblasserwaard. Als zoon van landarbeider Arie van Vuuren en Teuntje Vlot geeft hij al vroeg blijk van een bijzondere aanleg voor tekenen. In het kleine dorpje, waar men alles van elkaar weet, interesseert men zich voor het tekenwerk van deze lagere schoolleerling. Met steun van plaatselijke notabelen kan Jan van Vuuren les nemen bij de Dordtse schilder Roeland Larij. Ook Bernhard M. Koldewey, die van 1896-1898 in Nunspeet werkt, is leerling van hem.

Later mag Jan van Vuuren op kosten van zijn weldoeners de avondopleiding aan de Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag gaan volgen. Hij behaalt de akte l.o. tekenen en krijgt in 1891 de gouden medaille van de schildersklas. Verder ontvangt hij lessen van G.W. Dijsselhof uit Amsterdam en werkt hij op het atelier van H.J. van der Weele in Den Haag. Al op zijn vijfentwintigste wordt hij toegelaten als lid van het Schilderkunstig Genootschap Pulchri-Studio in Den Haag.

Glorietijd

De Nunspeetse schilder Frans Huysmans, die Jan van Vuuren goed heeft gekend schrijft: ,,Het was in die dagen, glorietijd der grote Haagse Meesters, dat hij avond aan avond op de Haagse Academie lessen volgde. Doch zijn liefde voor het landschap, de akkers, de hoeven en de gouden herfsten trokken hem naar de Veluwe. De lagere akte werd aan de wilgen gehangen. Van Vuuren deugde niet voor het lesgeven. Na lange schilderdagen in het veld en de bossen strekte men zich uit in de gastvrije herberg Bossenbroek in Elspeet, waar vele schilders huisvesting vonden”.

Waarschijnlijk werkte Van Vuuren van ongeveer 1893 tot 1895 in Elspeet, min of meer onder leiding van de daar regelmatig vertoevende Haagse kunstenaar H.J.van der Weele. Daarna verblijft Jan van Vuuren enige tijd in Epe en Elburg.

In Elburg ontmoet hij zijn aanstaande vrouw Anna Margaretha Heijman. Haar vader is hoofd van de openbare lagere school in Elburg. Heijman legt in enkele boekjes de geschiedenis van Elburg vast en is mede oprichter van het museum in Elburg.

Het jonge stel trouwt in Elburg op 25 april 1900. Een knap en gelukkig stel: de begaafde kunstschilder en de mooie jonge onderwijzeres. Ze gaan in Lochem wonen. Er wordt in deze jaren goed verdiend aan de ,boslaantjes’, de ,haventjes’, ,de straatjes’ enzovoort.

In 1901 wordt hun eerste kind, Henricus, geboren.

Nunspeet

In 1903 verhuist het gezinnetje naar Nunspeet om dichter bij de familie in Elburg te wonen. Na meerdere verhuizingen binnen het dorp wordt het langst gewoond aan de Stationslaan 53.

Het echtpaar krijgt na Henricus nog drie kinderen: Tonny Maria, Anny en Maria.

Voordat Jan van Vuuren zich in Nunspeet vestigt, heeft hij al enige bekendheid. Hij exposeert in München en Parijs. In Parijs krijgt hij op de wereldtentoonstelling voor een ingezonden stuk het Diplome d’Honneurs, hetgeen bewijst dat Jan van Vuuren schilderskwaliteiten bezit.

De eerste jaren in Nunspeet gaat alles in het gezin redelijk goed. Het eerste grote verdriet treft de familie als de knappe Tonny Maria op 20 mei 1912 op achtjarige leeftijd overlijdt. Het verdriet is nog lang niet verwerkt, als enkele maanden later Maria wordt geboren. Vader zoekt afleiding in zijn werk en moeder in het verenigingsleven (Huisvrouwenvereniging).

Oorlogsjaren

Vooral de oorlogsjaren 1914-1918 zijn moeilijke jaren voor de familie. Er wordt in die jaren weinig kunst verkocht en er is soms grote materiële nood in het gezin. ,,Maar”, schrijft de jongste dochter Maria, ,,ze konden toch maar gedaan krijgen dat de kinderen er altijd keurig uitzagen, nooit honger hadden en konden leren”.

Over het kunstenaarsschap van Jan van Vuuren zijn meerdere artikelen geschreven. Collega schilder Frans Huysmans: ,,Onbewogen, zoals een riethalm buigt en zich weer opricht na een storm, zingend zoals een vogel zich daarna te zingen zet, zo schilderde hij voort. Zijn werken zijn vervuld van een eenvoudige sterke liefde voor het schone, niet minnend de uitersten, noch in kleur noch in lijn. Doch zij die het werk kennen, begrijpen de kunstenaar Jan van Vuuren, wiens werk lichtend van kleur, eenvoudig en zuiver van bouw en tekening is, als één die getrouw aan zijn eens gevormde liefde en overtuiging vasthield. Niets was voor dit werk teveel. Uren trok hij over de Veluwe en hij heeft dit gedaan tot zijn laatste dag”.

Exposities

Jan van Vuuren heeft vele malen in zijn leven geëxposeerd. Zelfs heeft hij zijn kleinere werkstukken regelmatig achter de vensters van zijn atelier uitgestald om kopers te trekken.

Zeker in de zomermaanden heeft een aantal kunstlievende vakantiegangers zich ,,een Van Vuuren” aangeschaft. Verder hebben Nunspeters ,in goeden doen’, vaak schilderijen bij hem gekocht. Ook speelde medelijden met deze aardige schilder in slechte doen, soms een rol bij de aankopen.

Het jaar 1916 is voor Jan van Vuuren een goed jaar. Het ,Nunspeets Nieuws- en Advertentieblad’ vermeldt : ,,Door H.M.Koningin Emma werd op de jaarlijkse tentoonstelling te ’s Gravenhage aangekocht het schilderij ,Elburg’ van de heer J.van Vuuren”.

Ook wordt melding gemaakt van de tentoonstelling van schilderijen en tekeningen door Edzard Koning en Jan van Vuuren in het gebouw ,Ons Huis’aan de Dorpsstraat. Eervol was de uitnodiging om deel te nemen aan een grote groepstentoonstelling van zestien Nederlandse schilders in Folkstone (Engeland). En de exposities is München en Parijs zijn reeds genoemd.

Nunspeetse Kunstkring

In de jaren dertig hebben de Nunspeetse kunstenaars zich (voor de zoveelste keer) verenigd in een Nunspeetse Kunstkring onder voorzitterschap van Jos Lussenburg. De werken over de Veluwe zijn sindsdien internationaal verspreid en men mag zeggen, dat de schilders zéér veel hebben bijgedragen om het mooie land bekend te maken. Echter aan de gemeente Nunspeet wordt een kritische noot niet onthouden in een toespraak van Frans Huysmans: ,,Men heeft hier en daar lanen of wegen naar Veluwse kunstenaars genoemd. Maar beter ware het meer aandacht te geven aan hun werk”.

Zorgen

In het gezin Van Vuuren zijn er voortdurend zorgen om de gezondheid van hun kinderen. Dochter Tonny Maria stierf al op jonge leeftijd. Dochter Anny krijgt in 1938 op dertigjarige leeftijd tbc. Deze ziekte zet het gezin onder zware geestelijke druk. Naast vermindering van inkomsten blijft de slepende ziekte van Anny het gezin verontrusten.

Deze zorgen drijven vader en moeder Van Vuuren uit elkaar. Ze proberen elk op eigen wijze hun verdriet te verwerken. De Tweede Wereldoorlog verzwakt hun weerstand. Jan van Vuuren krijgt last van bloedvatvernauwing en zijn vrouw is overspannen. Het samenleven in één huis is bijna onhoudbaar.

Toch heeft Van Vuuren in de crisis en oorlogsjaren er alles aangedaan het gezin draaiende te houden, vaak door het inleveren van zijn beste schilderijen.

In de nacht van 2 augustus 1941 sterft Jan van Vuuren aan een beroerte. Op 5 december datzelfde jaar sterft ook dochter Anny. Van Vuuren heeft haar sterven niet meer meegemaakt maar wel haar lijdensweg.

Mevrouw van Vuuren is na het overlijden van haar man en dochter op doktersadvies naar het verzorgingstehuis ,de Bunterhoek’ gegaan. Daar overleed zij in 1948.

Eerbetoon

Kort na de dood van Jan van Vuuren nemen enkele ,vooraanstaande’ ingezetenen het initiatief om een schilderij van zijn hand aan te bieden aan het gemeentebestuur van Ermelo, ter plaatsing in het gemeentehuis van Nunspeet. Dit gebeurt in aanwezigheid van de weduwe en haar jongste dochter mevrouw M.Best-van Vuuren. Het schilderij, voorstellende een gedeelte van de ,Zoomweg in Nunspeet’, wordt door de burgemeester onder hartelijke dank aanvaard.

Bij raadsbesluit van 5 november 1954 krijgt een weg in Nunspeet de naam ,Jan van Vuurenstraat’. De Zoom is de streek waar de Nunspeetse kunstschilders zo dikwijls de objecten voor hun schilderijen gevonden hebben. De naamgeving van de Jan van Vuurenstraat heeft mede de bedoeling gehad de herinnering daaraan levend te houden.

AG