UDDEL – Wie beseft dat Uddel al meer dan twaalfhonderd jaar oud is staat wellicht versteld van het gegeven dat de Hervormde kerk in Uddel pas stamt uit 1955. Het was 15 juli van dat jaar dat de kerk in gebruik kon worden genomen. Al werd er al tijdens de Tweede Wereldoorlog eenmaal per week een dienst in Uddel gehouden.
Niet op zondag overigens maar gewoon op een doordeweekse dag. De diensten werden gehouden in wat bij vooral oudere inwoners van Uddel nog bekend in de oren zal klinken ‘de barak.’ Pas in het begin van de jaren vijftig werden er plannen gesmeed om te komen tot de bouw van een eigen kerk in Uddel.
Uddel behoorde aanvankelijk tot de Hervormde gemeente van Elspeet. Dat was ook de reden dat er inwoners van Uddel in de kerkenraad en kerkvoogdij zaten van de kerk aan de Nunspeterweg. De tocht naar de kerk werd lopend of te voet afgelegd, het was een zeldzaamheid wanneer iemand met een auto ging. Ook voor de catechisatie was men aangewezen op Elspeet.
Opvallend was dat de inwoners van Uddel een eigen plek hadden in de Elspeetse kerk. De inwoners van Elspeet spraken over het ‘Uddelse stuk.’ Maar dat zal ongetwijfeld niet de reden zijn dat de roep om een eigen kerkgebouw groeide in Uddel. In de eerste plannen werd uitgegaan van de bouw van een kerk aan de Uddelsekampweg. Uiteindelijk werd grond gekocht van de familie Van Wijnbergen aan de Garderenseweg.
Maar voor de kogel door de kerk was hier te gaan bouwen moesten er nog wel tekeningen worden gemaakt. De eersten verdwenen in de prullenbak, de bouwkosten waren te hoog. Uiteindelijk kon in 1954 worden begonnen met de bouw van de kerk. De eerste steen werd gelegd in oktober van dat jaar door dominee J. P.F. Lamens die op moment voorganger was van de kerk in Elspeet.
De kerk kreeg wel direct een klok. De watersnoodramp in Zeeland maakte dat hier een orgel kon worden gekocht voor toen nog zesduizend gulden, omgerekend naar deze tijd rond de 4.500 euro. Tijdens de dienst van 15 juni 1955 ter gelegenheid van de opening werd door de bevolking van Uddel een klok met uurwerk aangeboden.
Op dat moment behoorde Uddel nog wel steeds tot de kerkelijke gemeente van Elspeet. Wel had men inmiddels een eigen voorganger in de persoon van G. Mouw, een gepensioneerd godsdienstonderwijzer uit Gouderak die zeven jaar de Hervormde gemeente van Uddel diende. Met zijn vrouw verhuisde de eerste voorganger daarna naar Apeldoorn waar ze beiden overleden. Beiden werden wel begraven op de begraafplaats aan de Heegderweg in Uddel.
Na het vertrek van Mouw werd dominee L. van Nieuwpoort voorganger. In zijn periode werd de Hervormde gemeente van Uddel zelfstandig. Voor velen zal dominee Van Nieuwpoort niet onbekend zijn, na Uddel en Sliedrecht diende hij vele jaren de Hervormde gemeente in Nunspeet. Als predikant voor buitengewone werkzaamheden was Van Nieuwpoort ook verbonden aan de Veluwehorst in Nunspeet. In 1992 ging hij met emeritaat.
Met de komst van een eigen kerkgebouw bloeide het kerkelijk leven in Uddel op. Tot die tijd bestond er alleen sinds 1946 een mannenvereniging. In de jaren zestig ontstonden de vrouwenvereniging, de meisjesvereniging en een knapen- en jongelingsvereniging. Er was ook een zondagsschool maar deze werd tot het begin van de jaren zeventig geleid door de wijkzuster. De kerkenraad nam toen de verantwoordelijkheid over voor de zondagsschool.
De klok van de toren luidt iedere dag om twaalf uur. Volgens traditie ook wanneer iemand is overleden. Met de groei van de gemeente bestond de behoefte aan een groter verenigingslokaal. De uitbreiding kwam in de jaren zeventig tot stand. In 1973 werd een nieuw orgel aangeschaft, het eerste orgel voldeed toch minder voor de begeleiding van de kerkgangers. Het nieuwe orgel is gebouwd door de firma K .B. Blank & Zoon uit Herwijnen. Zij werden van advies voorzien door Hans Erné uit Utrecht.
Het meubilair, de banken en de stoelen werden in 1980 vernieuwd. Gelijktijdig werd een nieuwe vloer aangelegd met vloerverwarming. In 1997 werd de aanbouw van een nieuwe zaal gerealiseerd. Deze doet ook dienst voor de uitvaartdiensten bij begrafenissen. In mei 2009 werd een volledig renovatie uitgevoerd en werd een brandveilig plafond aangebracht. Het kerkgebouw was in 2008 door de gemeente Apeldoorn al aangewezen als gemeentelijk monument. Het geheel wordt gezien als een interessante wederopbouwkerk met toren.
De klok is een verhaal apart. Bij de ingebruikname bestond deze uit een luidklok en slagwerk en drie wijzerplaten. In 1959 werd hieraan een vierde wijzerplaat toegevoegd. Volgens scriba Gerrit Schouten weet de bevolking an Uddel precies wat de klok te vertellen heeft. De klok heeft daarmee een belangrijke functie in het dorpsleven van Uddel.
De klok wordt gezien als dorpsgemeenschappelijk bezit. Dit mede omdat aan de aanschaf werd bijgedragen door de andere kerkelijke gemeenten in Uddel. Op de klok staat de tekst uit Jesaja 40: 6-8: ‘Wat zal ik roepen, Alle vlees is gras, Maar ’t woord onzes Gods bestaat in der Eeuwigheid.” De toren kwam echter in slechte staat te verkeren waardoor tot afbraak moest worden besloten in 2017 en een nieuwe toren moest worden gebouwd.
Dat gebeurde in goede samenwerking met de gemeente en monumentenzorg. Gelijktijdig werden de klok en het uurwerk gerestaureerd. De grootste klus was echter het bijeenbrengen van de benodigde financiële middelen en dat lukte uiteindelijk, mede door bijdragen van de Ondernemersvereniging Uddel en de Vereniging Uddels Belang. Over de vele uren vergaderen voor het besluit viel tot herbouw en restauratie zullen we maar zwijgen.
Over de tekst op de klok werd door toenmalig predikant A. Goedvree een meditatie gehouden. Hij ging in op de bijzondere rol van de toren en luidklok. “Ze maken deel uit van tijden van vreugde en verdriet. Maar ook, en daar is de luidklok ook voor bedoeld om de gemeente bijeen te roepen wanneer het evangelie wordt verkondigd. De luidklok heeft twee woorden ‘Kom toch.” Van onze kant berekenen wij bij het bouwen van een toren de stenen, maar als we aan de andere kant van God komen te staan mogen we rekenen met genadekapitaal.”
De Hervormde gemeente van Uddel telt rond de achthonderd leden. Op dit moment heeft men even geen eigen voorganger. Inmiddels heeft proponent A. Vonk uit Noordegraaf het beroep naar Uddel aangenomen. Consulent is tijdelijk dominee G. Herwig van de Hervormde gemeente Nunspeet.
Door Wijnand Kooijmans
Foto’s Bram van de Biezen
Dit artikel is het eerst gepubliceerd in de Veluwse Courant als onderdeel van de rubriek: Uit de kerk geklapt.
