Met enige trots wordt regelmatig de opmerking gemaakt dat Nunspeet een echt Kunstenaarsdorp is. Ook niet zo verwonderlijk met de aanwezigheid van één van de drie Nederlandse Academies voor Beeldende Kunsten en natuurlijk het Noord-Veluws Museum met een collectie schilderijen en tekeningen van kunstenaars/schilders die tussen 1890 en 1950 werkzaam waren op de noordelijke Veluwe. Maar de betiteling heeft vooral te maken met de vele kunstenaars/schilders die in de loop der tijd in of in de omgeving van Nunspeet hebben gewerkt. Veel straten in het dorp zijn naar hen genoemd. De komende weken zullen we in de geschiedenis duiken.
In de tweede aflevering Herman Johannes van der Weele (1852-1930)
Herman Johannes van der Weele werd op 13 januari 1852 in Middelburg geboren. Hij is de op één na jongste van de negen kinderen uit het gezin en wordt al op zijn elfde van school genomen en krijgt hij een baantje op het belastingkantoor in Middelburg. Van het verdiende geld neemt hij lessen in algemene vorming bij de heer Vermeulen, later directeur van de HBS in Middelburg. Na jaren avondstudie wordt hij ,buitengewoon opzichter’ bij de zee- en havenwerken in Zeeland.
Intussen maakt hij een begin met zijn kunstzinnige vorming door les te nemen bij de tekenleraar en kunstschilder J.C.van der Meer Mohr. Enkele ,nobele Middelburgers’ maken het mogelijk dat hij zich kan laten inschrijven bij de Tekenacademie (de latere Academie van Beeldende Kunsten) in Den Haag. Ook andere schilders, waaronder Koppenol en Breitner, die later ook voor kortere of langere tijd in Elspeet/Nunspeet verbleven, hebben les gehad van dezelfde leermeester. Voor zijn basisinkomen geeft Herman van der Weele lessen aan diverse scholen, waaronder de Hogere Burger- en Avondschool in Den Haag.
In 1878 trouwt Van der Weele met Johanna Stam, dochter van de bekende Haagse houtgraveur W.H.Stam. Hij maakt moeilijke jaren door als twee van de drie kinderen al voor hun dertigste overlijden. Maar financieel gaat het hem goed.
In 1885 huurt hij de helft van een atelier van C.L.P.Zilcken, dat gelegen is achter ,,het Kleine Loo” in Den Haag. Als Zilcken de hofstede met woning koopt huurt van der Weele daarvan de helft. Vriend George Breitner logeert dikwijls op ,,het Kleine Loo”. Na het overlijden van zijn schoonvader begint schoonmoeder Stam-Liernur een zaak in schildersbenodigdheden in de Papestraat in Den Haag. Door zijn veelvuldig bezoek aan deze winkel leert Herman van der Weele veel kunstenaars kennen, die veelal ook zijn beste vrienden worden.
Evenals Martens (uit de vorige aflevering) wordt ook van der Weele lid van ,,Pulchri Studio”.
Als hij later een prachtige villa laat bouwen met ateliers wordt dit een echte ontmoetingsplaats voor zijn vele kunstvrienden.
Dank ze de ,,nobele Middelburgers”, zijn kunstzinnige begaafdheid, zijn intelligentie en doorzettingsvermogen heeft Van der Weele ,het gemaakt’ en heeft hij zich de status verworven van een bemind, geëerd en ,gevestigd’ kunstenaar.
Elspeet
Als Herman van der Weele vanuit Den Haag als één der eersten Elspeet als inspiratiebron ontdekt voor een ,,nieuwe schilderkunst”, heeft het dorp al een lange bestaansgeschiedenis achter zich. Er is echter voor Van der Weele en zijn vrienden, die na 1890 als eerste kunstenaars de zomers in Elspeet doorbrengen, weinig keuze in logeerruimten.
Van der Weele vindt de eerste jaren logies in de aloude Elspeetse dorpskroeg De Zwaan, aangeduid als herberg, logement, pension of hotel. Dit logement wordt in 1886 verhuurd aan Gerrit Bossenbroek, die getrouwd is met Johanna Wendt. In 1891 laat Gerrit Bossenbroek, op aandrang van zijn vrouw, die liever eigen baas wil zijn dan huurder, een nieuw hotel bouwen in Elspeet. Later wordt de naam gewijzigd in hotel-pension-café-restaurant ,Het Vergulde Hert, nu het restaurant-pannekoekenhuis aan de Apeldoornseweg.
Al bij de bouw van het nieuwe hotel zijn tussen Bossenbroek en Van der Weele afspraken gemaakt om achter in de tuin een schuur te laten bouwen, die in de zomer door Van der Weele en zijn vrienden als atelier gebruikt kan worden.
Hij is tot 1920 met zijn vriend Ter Meulen jaarlijks te gast in Hotel Bossenbroek. Daarna logeren de vrienden tot ongeveer 1927 tweemaal per jaar in het pension van Bartje Schouten in Vierhouten. In dit pension, dat nu Hotel-pension Vierhouten heet, hangen diverse schilderijen van deze schilders, waaronder ,de schapen met herder’, van Van der Weele.
Vincent van Gogh
Van der Weele weet zijn Elspeetse impressies goed aan den volke bekend te maken. Zelfs Vincent van Gogh raakte door zijn werk geinspireerd. Aan zijn broer Theo schreef Vincent in een brief van 23 augustus 1883, dat hij Van der Weele’s werk en studies van Elspeet had bekeken toen hij deze had meegebracht vanuit Elspeet. Ook Breitner raakte door Van der Weele in de ban van Elspeet. Ook de uit Haagse schoolkringen afkomstige schilder Frans ter Meulen bezocht Elspeet en raakte bevriend met de bekende Elspeetse schaapherder Willem Mouw (1887-1973) en zijn vader. Mouw heeft nog enkele brieven ontvangen van deze beroemde kunstenaar. Als navolger van Anton Mauve (daarover in een latere aflevering meer) heeft Herman van der Weele meerdere onderscheidingen ontvangen en had hij successen op de Engelse, Amerikaanse en Canadese kunstmarkt. Ook in een groot aantal Nederlandse musea zijn werken van hem te bewonderen.
Ondanks zijn luxe bestaan in de Haagse kunstkringen heeft de Veluwe in het leven van Van der Weele een grote rol gespeeld. Niemand, zelfs zijn vrouw en kinderen niet, hebben hem ervan kunnen weerhouden om meer dan vijfentwintig jaar lang in de zomermaanden te gaan ‘’zwerven” op de Veluwe om daar inspiratie op te doen.
AG
