‘Het compacten is het belangrijkste’
GARDEREN – De oude Egyptenaren beoefenden al de kunst van het sculpturen maken met behulp van zand. De tentoonstellingen van zandkunstwerken die we tegenwoordig kennen is overgewaaid uit Amerika. In de Beeldentuin in Garderen wordt al sinds 2009 jaarlijks het Zandsculpturenfestijn gehouden, ieder jaar met een ander thema. Het thema van vorig jaar was ’75 jaar bevrijding’. Helaas gooide corona roet in het eten, waardoor veel minder mensen hebben kunnen genieten van de sculpturen die de zandkunstenaars hadden gemaakt. Voor het eerst in de geschiedenis is besloten om de zandsculpturen te laten overwinteren, maar de weersinvloeden bleken te sterk om de werken dit jaar opnieuw te gebruiken. Daarom werd besloten om het buitenterrein geheel te vernieuwen, maar wel in het thema “75 jaar bevrijding”. De bekistingen staan opgesteld en op het moment dat bekend wordt gemaakt dat het Zandsculpturenfestijn weer geopend mag worden, zullen een aantal carvers, de zandkunstenaars, de nieuwe sculpturen buiten vorm gaan geven. Erik van Ee is medeorganisator van het Zandsculpturenfestijn bij de Beeldentuin, waar de sculpturen zijn opgesteld. ,,Mijn vader Adri is ermee begonnen en ik werk al vanaf mijn 14e mee aan het festijn’’, begint Erik van Ee. ,,Het thema bepalen we met een klein clubje, dat werkt het beste. Vaak bedenken we al een jaar vooraf het volgende thema. Dan gaan we ons inlezen in de mogelijkheden want niet elk thema is geschikt om uitgevoerd te worden in zand, het moet wel van zand te maken zijn. De schetsen die gemaakt zijn sturen we op naar de carvers. Doorgaans worden er zo’n 150 sculpturen gemaakt.’’
Aan het Zandsculpturenfestijn werken de topcarvers van de wereld mee. Deze kunstenaars werken in de winter vaak mee aan ijssculpturenfestivals. In Garderen werkt al jaren een vast clubje van 20 á 25 carvers. Erik: ,,Ze moeten goed op elkaar ingespeeld zijn, omdat ze veel met elkaar moeten samenwerken. Soms is er één aan het werk aan de voorkant van een sculptuur, terwijl de ander, op dezelfde bekisting aan de achterkant iets totaal anders aan het maken is. Dan moet je wel goed met elkaar overweg kunnen.’’ De carvers komen niet alleen uit Nederland, maar komen vanuit de hele wereld naar Garderen. Ze blijven de tijd die nodig is om de werken te maken, en verblijven dan in de buurt in huisjes en parken. ,,Het is altijd leuk om elkaar weer te zien en aan het einde van de dag een biertje met elkaar te drinken. Het is een leuke periode’’, zegt Erik. De voorbereidingen voor het daadwerkelijke carven beginnen al in januari.
Aan de hand van eerder gemaakte schetsen en foto’s wordt een mallenplan gemaakt. De onderste, en grootste bekistingsmal wordt gevuld met zand en vervolgens aangestampt, het compacten. Vervolgens wordt de volgende, iets kleinere mal aangebracht op het aangestampte zand en ook dat zand wordt aangestampt. Uiteindelijk ontstaat een soort Pyramide, gevuld met aangestampt zand. ,,Het stampwerk is het belangrijkste’’, zegt Erik. ,,Daar gebruiken we uiteraard een apparaat voor. De structuur van het zand is ook belangrijk. We gebruiken rivierzand, dat is jong zand en de structuur daarvan is vierkant, dat kun je goed stapelen. Strandzand heeft een ronde korrel en helemaal niet geschikt om zoiets te maken.’’ Als de bekistingen klaar zijn, kunnen de carvers aan de gang.
Ondertussen hebben zij zich thuis ook ingelezen. Erik: ,,Ze weten wat ze moeten maken, maar hebben ook hun eigen inbreng. Iedere carver heeft een specialiteit. De één is goed in gezichten, terwijl een ander beter is in gebouwen of abstracte onderwerpen.’’ Van eind januari tot april zijn de carvers bezig met de opdrachten. Het kan twee weken duren voor een sculptuur af is. Soms werkt een carver zo maar drie dagen aan een gezicht. De carvers beginnen met het verwijderen van de hoogste bekistingsmal en starten met het ‘beeldhouwen’ van het zand. Van daar uit werken ze naar beneden, waarbij ze steeds een bekisting weghalen. Als gereedschap gebruiken ze de meest uiteenlopende hulpmiddelen zoals vorken, messen of bankpasjes. Als het werk klaar is, gaat er een dun laagje vernis overheen, dit is een beschermlaag tegen wind en regen. Behalve de zandsculpturen moeten ook nog de overige decoratiematerialen bij elkaar gezocht worden. Erik: ,,Vorig jaar kwam er iemand naar ons toe die aanbood dat we bij hem thuis uit zijn verzameling militaire objecten, spullen mochten uitzoeken. Daar hebben we dankbaar gebruik van gemaakt.’’ Voor het eerst is er in zand een miniaturententoonstelling ingericht die binnen is te zien. ,,Vanwege corona konden vorig jaar een aantal carvers uit Rusland, Oekraïne en Polen niet terug naar huis vliegen. Ze moesten dus hier blijven. Om ze bezig te houden hebben we ze een paar pakken gewone klei gegeven. Het resultaat is een prachtige mini tentoonstelling van zand. Alleen de mensfiguurtjes zijn van klei gemaakt omdat die niet van zand te maken zijn.’’ Helaas is deze prachtige tentoonstelling nog niet voor publiek te zien geweest, omdat we half december door Corona weer dicht moesten.
In de zomermaanden is er vaak een carver aanwezig die een demonstratie carven geeft en kleine beschadigingen repareert. Volgens Erik worden de meeste beschadigingen veroorzaakt door bezoekers die toch even aan de beelden willen zitten. ,,De (meestal) volwassen bezoekers hebben de gewoonte om, als ze denken dat niemand het ziet, met hun paraplu in de objecten te prikken. Na een natte dag, zien we overal gaatjes van paraplupunten in de werken.’’
Het thema ‘75 jaar bevrijding’ van het Zandsculpturenfestijn is op zeer aansprekende wijze in beeld gebracht. Sommige oudere bezoekers die de tentoonstelling vorig jaar bezochten waren enigszins aangedaan na het bekijken van de objecten. ,,We hebben altijd aan het einde van de tentoonstelling in de hal een puzzel en mede door de zwaarte van het onderwerp hebben we gekozen voor iets luchtigs. Dit jaar moeten de bezoekers een aantal plaatsnamen raden’’, zegt Erik. Op dit moment is nog niet duidelijk wanneer het Zandsculpturenfestijn weer open gaat. Kijk voor actuele informatie op www.zandsculpturen.nl
Door Ank Herstel
Foto’s Bram van de Biezen
Uit de Veluwse Courant van maart 2021
